Jeśli osoba składająca wniosek lub członek wskazanej we wniosku rodziny przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej – w państwie Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a wyjazd/pobyt ten nie ma charakteru turystycznego, leczniczego lub nie jest związany z podjęciem przez dziecko kształcenia poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, to gmina przekaże wniosek wraz z dokumentami właściwemu wojewodzie w celu jego rozpatrzenia i ustalenia czy nie mają zastosowania unijne przepisy o koordynacja sytemu zabezpieczeń społecznych.
Ma to na celu a niedopuszczalnej w przepisach unijnych sytuacji pobierania przez tą samą osobę podobnych świadczeń w dwóch państwach UE/EOG jednocześnie.
Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci przewiduje, że świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwać, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze, za wyjątkiem sytuacji, gdy przepisy o koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy przewidują inaczej. Rodzice składający wniosek o przyznanie świadczenia są zobowiązani do informowania o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do tego świadczenia, w tym również o zmianie miejsca zamieszkania.
Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym przewidzianych w przepisach unijnych. Zgodnie z ww. zasadą, wnioskodawca nie będzie mógł jednocześnie pobierać pełnej kwoty świadczeń w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzyma najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw (z reguły właściwym do wypłaty świadczeń jest to państwo, w którym wykonywana jest praca). Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie właściwego wojewodę w Polsce. Wojewoda zaś przekazuje te informacje do właściwej gminy.
Mechanizm koordynacji świadczeń o charakterze rodzinnym w ramach przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie jest rozwiązaniem nowym. Funkcjonuje już od dnia wejścia Polski do UE, tj. od ponad 11 lat i skutecznie zapobiega jednoczesnemu pobieraniu pełnej kwoty świadczeń o charakterze rodzinnym na te same dzieci w dwóch państwach w tym samym okresie.
W przypadku, gdy osoba ubiega się o świadczenia o charakterze rodzinnym w państwie członkowskim UE, EOG lub Szwajcarii, instytucja właściwa w tym państwie zwraca się z zapytaniem dotyczącym m.in. pobierania polskich świadczeń do instytucji w Polsce. Taka sama procedura jest podejmowana przez polskie instytucje właściwe w sytuacji, gdy w Polsce został złożony wniosek, a członek rodziny przebywa lub pracuje w innym państwie UE. Informacje dotyczące pobierania świadczeń o charakterze rodzinnym w innym państwie wymieniane są pomiędzy instytucjami za pomocą standardowych dokumentów unijnych.
Informacja dla klienta:
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego określają m. in. zasady ustalenia pierwszeństwa kraju do wypłaty świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego w momencie kiedy członek rodziny przebywa za granicą, w kraju członkowskim Unii Europejskiej lub w Lichtensteinie, Islandii, Norwegii albo Szwajcarii.
Wniosek o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego (500+) składa się w organie właściwym tj. urzędzie gminy/miasta lub ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.
Organ właściwy przekazuje wojewodzie wniosek wraz z niezbędnymi informacjami, dotyczącymi rodziny wnioskodawcy, zebranymi na podstawie złożonych przez stronę dokumentów.
Przekazane dane powinny zawierać:
- imię, nazwisko numer PESEL, kraj przebywania członka/członków rodziny wnioskodawcy za granicą wraz z adresem zamieszkania poza granicami RP,
- nazwę i adres pracodawcy lub miejsce prowadzenia działalności gospodarczej poza granicami RP,
- dokładne daty wyjazdu (ewentualnie powrotu),
- rozpoczęcia (ewentualnego zakończenia) aktywności zawodowej (zatrudnienia, działalności gospodarczej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczeń emerytalno-rentowych),
- dane dotyczące aktywności zawodowej w Polsce.
Dokumenty niezbędne do rozpatrzenia wniosku, dotyczące sytuacji zawodowej członka rodziny przebywającego za granicą:
- oświadczenie do ustalenia ustawodawstwa państwa właściwego do wypłaty świadczeń (druk nr 1 w zakładce druki do pobrania),
- umowy o pracę, świadectwa pracy lub zaświadczenia potwierdzające okresy zatrudnienia wraz z tłumaczeniem przysięgłym,
- w przypadku pracownika oddelegowanego – formularz PD A1 wystawiany na wniosek pracodawcy przez terenową jednostkę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- dokument potwierdzający dokonanie rejestracji działalności gospodarczej na terenie innego kraju wraz z tłumaczeniem przysięgłym,
- decyzje lub zaświadczenia potwierdzające przyznanie prawa do renty, emerytury, świadczeń z tytułu bezrobocia, choroby, choroby zawodowej, macierzyństwa wraz z tłumaczeniem przysięgłym.
Dokumenty niezbędne do rozpatrzenia wniosku, dotyczące aktywności zawodowej członka rodziny zamieszkującego w Polsce:
- oświadczenie strony/zaświadczenie pracodawcy/umowy o pracę potwierdzające okresy zatrudnienia,
- decyzje potwierdzające okresy uprawnienia do renty, emerytury, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego,
- zaświadczenie/oświadczenie potwierdzające okresy uprawnienia do urlopu wychowawczego,
- zaświadczenie potwierdzające okres rejestracji w powiatowym urzędzie pracy wraz z informacją o okresie uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych,
- zaświadczenie potwierdzające okres podlegania ubezpieczeniom społecznym w KRUS,
- oświadczenie o braku aktywności zawodowej (druk nr 2 w zakładce druki do pobrania) – w sytuacji, gdy osoba była nieaktywna zawodowo tzn. niepodległa ubezpieczeniom społecznym w Polsce.
Pytania i odpowiedzi:
1. Mieszkamy wraz z dziećmi w Norwegii, gdzie obydwoje z mężem pracujemy. Czy jako obywatele polscy możemy ubiegać się o świadczenie 500+?
W opisanym przypadku cała rodzina przebywa na terytorium Norwegii, tym samym wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych (do takich zalicza się również świadczenie wychowawcze 500+) powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa norweskiego.
2. Pracujemy z mężem w Czechach, trójka dzieci pozostaje pod opieką dziadków Polsce. Otrzymujemy na nasze dzieci czeski zasiłek rodzinny. Czy otrzymamy 500+?
Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa W związku z wykonywaniem przez Państwa działalności zawodowej w Czechach, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) ma tamtejsze ustawodawstwo, dlatego też w Czechach wypłacane są świadczenia rodzinne. Polska, jako państwo właściwe w drugiej w kolejności – ze względu na zamieszkanie dzieci – może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny, w przypadku kiedy kwota świadczeń rodzinnych przyznanych w Czechach będzie niższa od kwoty świadczeń należnych w Polsce w taki sposób, aby rodzina otrzymała jedną najwyższą kwotę świadczeń przewidzianą przez poszczególne ustawodawstwa.
3. Mój mąż pracuje w Niemczech, tam otrzymuje świadczenia rodzinne dla naszych dzieci. Ja z dwójką dziećmi mieszkam w Polsce i nie pracuję. Czy otrzymam świadczenie 500+?
Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa. W związku z powyższym, jeżeli współmałżonek pracuje w Niemczech, a pani nie pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń rodzinnych ma ustawodawstwo niemieckie. Polska, jako państwo drugie w kolejności może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny zgodnie z wyjaśnieniami z przykładu 2.
4. Mój mąż pracuje w Niemczech. Ja z dwójką dziećmi mieszkam w Polsce, gdzie pracuję. Czy otrzymam świadczenie 500+?
Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa. W przypadku zatrudnienia w dwóch różnych państwach brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W związku z powyższym, jeżeli współmałżonek pracuje w Niemczech, a pani pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym świadczenia wychowawczego ma ustawodawstwo polskie. Analogicznie do przykładu drugiego Niemcy, jako państwo drugie w kolejności mogą jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny.
5. Mieszkamy razem z dwójką dzieci w Anglii, tutaj obydwoje pracujemy. Jedno z dzieci pozostaje pod opieką babci w Polsce. Czy i na ile dzieci otrzymamy świadczenie 500+?
Zgodnie przepisami unijnymi świadczenia rodzinne w pierwszej kolejności wypłacane są w państwie, w którym prowadzona jest działalność zawodowa, w następnej kolejności brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W opisanym przypadku państwem pierwszeństwa do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych na wszystkie dzieci – w tym również świadczenia wychowawczego jest Wielka Brytania. Polska, jako państwo drugie w kolejności może wypłacić jedynie dodatek dyferencyjny na zasadach wyjaśnionych w przykładzie 2.
6. Były mąż i ojciec mojego pierwszego dziecka mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii. Ja mieszkam w Polsce z obecnym mężem, naszym wspólnym dzieckiem i dzieckiem z pierwszego małżeństwa. Nie pracuję. Czy dostaniemy świadczenia 500+ na obydwoje dzieci?
Z uwagi na fakt, że ojciec Pani pierwszego dziecka przebywa i pracuje na terytorium Wielkiej Brytanii w odniesieniu do świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) na to dziecko będą miały zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a wniosek powinien być rozpatrzony przez wojewodę. Tym samym, złożony przez Panią wniosek o świadczenie wychowawcze na to dziecko będzie przesłany do rozpatrzenia przez Państwo właściwe w pierwszej kolejności (z tytułu zatrudnienia ojca dziecka) – Wielką Brytanię. Tamtejsza instytucja powinna wydać decyzję w odniesieniu do wszystkich świadczeń rodzinnych, należnych w Anglii. W przypadku, kiedy świadczenia brytyjskie będą niższe, niż świadczenia należne w Polsce, strona polska powinna wydać decyzję w sprawie dodatku dyferencyjnego (zgodnie z przykładem 2). Świadczenie wychowawcze w postaci dodatku dyferencyjnego na pierwsze dziecko będzie mogło zostać wypłacone wyłącznie po spełnieniu warunku kryterium dochodowego określonego przepisami polskimi. W odniesieniu do drugiego dziecka decyzja w sprawie świadczenia wychowawczego zostanie wydana wyłącznie w oparciu o przepisy krajowe przez gminę.